چون بعد از تعطیلات کم کم درگیر کار روتین میشیم یه تکنیک خیلی کاربردی توی مدیریت تولید و زنجیره تأمین هست که به سازمان کمک می‌کنه مواد اولیه رو به موقع و به مقدار درست برای تولید آماده کنیم .
MRP یه سیستم برنامه‌ریزیه که بهت می‌گه:
- چی نیاز داری؟ (چه مواد اولیه یا قطعاتی)
- چه مقدار نیاز داری؟ (تعداد دقیق)
- کی نیاز داری؟ (زمان‌بندی تحویل یا استفاده)
هدفش اینه که تولید بدون وقفه پیش بره، موجودی انبار نه خیلی زیاد بشه (که هزینه اضافی داره) و نه خیلی کم بشه (که تولید متوقف بشه) که روشی بسیار کاربردی برای شرایط اقتصادی سخت با نوسانات ارز و تحریم های زیاد است . این سیستم بهتره با نرم‌افزار اجرا می‌شه، ولی منطقش رو می‌شه دستی هم پیاده کرد.
اجزای اصلی MRP
MRP سه ورودی اصلی داره که مثل پایه‌های یه میز عمل می‌کنن:
- برنامه تولید جامع (Master Production Schedule - MPS):
- این یه برنامه کلان از تولیده که می‌گه توی یه بازه زمانی مشخص (مثلاً یه ماه یا حتی هفته )، چه محصولاتی، چه مقدار و کی باید تولید بشن.
- فهرست مواد (Bill of Materials - BOM):
- یه لیست دقیق از همه مواد اولیه یا قطعاتی که برای ساخت هر محصول نیازه.
- موجودی فعلی (Inventory Status):
- اطلاعاتی از اینکه الان توی انبار یا پای کار چی داریم ، چه مقدار داریم و چه چیزایی در راهه (سفارش داده شده ولی هنوز نرسیده).
مراحل کار MRP
- محاسبه نیاز ناخالص (Gross Requirements):
- اول نگاه می‌کنی که با توجه به MPS، برای تولید محصولاتت چه موادی نیاز داریم ، و برای چه زمانی باید پای خط باشند ( البته استانداردها و کیفیت مواد اولیه یا تاییدیه های فنی و آزمایشگاهی نباید نادیده گرفته بشه )
- کسر موجودی فعلی (Net Requirements):
- حالا چک می‌کنی توی انبار یا در واحد تولیدی و خط تولید چی داریم .
- زمان‌بندی (Scheduling):
- اینجا مشخص می‌کنی که هرچیزی کی باید آماده باشه. با توجه به زمان تولید و زمان تحویل به خط بعدی یا مشتری ، می‌فهمیم کی باید سفارش بدیم .
- صدور سفارش (Planned Order Releases):
- MRP بهت می‌گه چه مقدار سفارش بدی و کی.
یه مثال ساده
فرض کن یه کارخانه دوچرخه‌سازی داری:
- MPS: تولید 50 دوچرخه توی 10 روز آینده.
- BOM: هر دوچرخه نیاز داره به 2 چرخ، 1 بدنه، 1 زین.
- موجودی فعلی: 20 چرخ، 10 بدنه، 30 زین.
محاسبات MRP:
- نیاز ناخالص: 100 چرخ (2×50)، 50 بدنه، 50 زین.
- موجودی فعلی: 20 چرخ، 10 بدنه، 30 زین.
- نیاز خالص: 80 چرخ (100-20)، 40 بدنه (50-10)، 20 زین (50-30).
- زمان‌بندی: اگه تأمین‌کننده 3 روز طول می‌کشه جنس برسونه، باید 7 روز قبل از تولید (یعنی روز سوم) سفارش بدی.
نتیجه: MRP بهت می‌گه “80 چرخ، 40 بدنه و 20 زین رو روز سوم سفارش بده”.
مزایا و معایب MRP
مزایا:
- کاهش موجودی اضافی و تحت فشار قرار گرفتن واحد تامین و مالی (فورس های زیاد ) : فقط چیزی که نیاز داری سفارش می‌دیم.
- بهبود زمان‌بندی: تولید به موقع پیش می‌ره.
- شفافیت: دقیق می‌دونیم چی کم داریم و چه موقع باید برسه.
معایب:
- وابستگی به داده دقیق: اگه MPS یا BOM اشتباه باشه، کل سیستم به هم می‌ریزه.
- پیچیدگی: برای کسب‌وکارهای کوچیک که نرم‌افزار ندارن، پیاده‌سازیش سخت می‌شه.
- حساسیت به تغییرات: اگه تقاضا یهو عوض بشه (مثلاً اولویت تحویل تغییر کنه )، باید سریع تنظیمات رو تغییر بدی.
MRP توی ایران
توی ایران، MRP می‌تونه خیلی مفید باشه، ولی چالش‌هایی هم داره:
- نوسانات تأمین: به خاطر تحریم یا مشکلات ارزی، ممکنه تأمین‌کننده‌ها به موقع جنس نرسونن. اینجا باید یه بافر (ذخیره احتیاطی) توی برنامه‌ریزی بذاری.
- نرم‌افزار: شرکت‌های بزرگ‌تر مثل خودروسازی‌ها (مثل ایران‌خودرو) از سیستم‌های MRP استفاده می‌کنن، ولی کسب‌وکارهای کوچیک معمولاً دستی یا با اکسل کار می‌کنن.
- فرهنگ سازمانی: گاهی مقاومت کارمندها یا نبود آموزش کافی باعث می‌شه سیستم درست اجرا نشه.
خلاصه‌ش اینه که MRP مثل یه مغز متفکر برای مدیریت مواد اولیه‌ست. اگه داده‌هات دقیق باشه و بتونی تأمین‌کننده‌ها رو هماهنگ کنی، تولیدت رو خیلی روان‌تر می‌کنه.
